ၵၢပ်ႈပၢၼ်မိူင်းမွၵ်ႇၶၢဝ်မၢဝ်းလူင် ၸႄႊလၢၼ်ႈ ၸဝ်ႈႁေႃသႅင်ၶုၼ်လူင်ယွတ်ႈတႆးသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉငမ်းမိူင်း

ၵၢပ်ႈပၢၼ်မိူင်းမွၵ်ႇၶၢဝ်မၢဝ်းလူင် ၸႄႊလၢၼ်ႈ ပိုၼ်းတီႈၵႅပ်ႈၵၢပ်ႈပၢၼ် ၸဝ်ႈႁေႃသႅင်ၶုၼ်လူင်ယွတ်ႈတႆးသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉငမ်းမိူင်း ပွင်ႊသၢင်ႈမိူင်း

ၸိုဝ်ႈပေႃႈၸဝ်ႈ  :  ၸဝ်ႈၶုၼ်ၾၢင်ၶမ်း(ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းဝဵင်းဝၢႆ)
ၸိုဝ်ႈမႄႈၸဝ်ႈ    : ၸဝ်ႈၼၢင်းဢွၼ်ႇ(ႁွင်ႉ)ၼၢင်းဢီႇ။
ပီႊၵိူတ်ႇ             : ပီႊတႆး1385ၼီႈ(ပီႊၵမ်ႇၾႃႇ1291)

မီးပီႊၼွင်ႉသၢမ်ၽႃၽေ-ၶုၼ်ဢၢႆႈငမ်းမိူင်း၊ၶုၼ်ယီႊၶၢင်ၶမ်း၊ၶုၼ်သၢမ်လူင်ၾႃႉ။ၼႂ်းၼၼ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်ၵေႃႉထီႈ2၊ၸိုဝ်ႈမေးၼၢင်းၸဝ်ႈ - 1. ၸဝ်ႈၼၢင်းဢႆႇၶမ်းၽွင်း(ပဵၼ် လုၵ်ႈယိင်း ၸဝ်ႈၶုၼ်တၢႆႈပေႃႇဝဵင်းၼၼ်ႈ) မီးလုၵ်ႈလီလၢင်းၵႃႊသွင်ၵေႃႉ 1. ၸဝ်ႈသိူဝ်ၸိုၼ်ႈၾႃႉ၊2. ၸဝ်ႈသိူဝ်ပဵမ်ႇၾႃႉ။ 2. ၸဝ်ႈၼၢင်းၵၢၼ်ႈၶမ်းသႂ်(ပဵၼ် လုၵ်ႈယိင်း ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းလႅင်း) မီးလုၵ်ႈလီလၢင်းၵႃႊ 1. ၸဝ်ႈၶုၼ်ပူးၶမ်း

ၸဝ်ႈလူင်သိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉငမ်းမိူင်း ပဵၼ်ၸဝ်ႈဝႂင်ႉႁေႃသႅင်လူင်ၸဝ်ႈၼိူင်ႈ ဢၼ်ဢွၼ်တႄႇသၢင်ႈမိူင်းတုမ်ႊၵႅၼ်ႇလူင်မိူင်းမၢဝ်းမႃး။ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉလႆႈၸိုဝ်ႈၶူးဝႆႉဝႃႈ"ၸဝ်ႈလူင်ၶုၼ်ယွတ်ႈတႆး"ယွၼ်ႉၼႆၸိုဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈႁိၵ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ"ၸဝ်ႈလူင်ၶုၼ်ယွတ်ႈတႆးသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉငမ်းမိူင်း"

 ၸဝ်ႈလူင်သိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉၼႆႉ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈပီႊတႆးလၵ်းၼီႈႁူင်ႉမဝ်ႉတီႈႁူၺ်ႈၼၢင်းဢီႇ၊ ႁိမ်းဝဵင်းသႃႇ၊ ၽၢႆႇၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇဝဵင်းၼမ်ႉၶမ်းၸင်ႇၼႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ပဵၼ်ၽႃၽေသၢမ်ပီႈၼွင်ႉၸသေ ၶုၼ်ဢၢႆႈငမ်းမိူင်း၊ ၶုၼ်ယီႊၶၢင်ၶမ်း တင်းၶုၼ်သၢမ်လူင်ၾႃႉ။ ၸဝ်ႈသိူဝ် ၶၢၼ်ႇၾႃႉပဵၼ်ၵေႃႉထီႈသွင်သေ ၸိုဝ်ႈဢူႈပဵၼ်ၸဝ်ႈလူင််ၶုၼ်ၾၢင်ၶမ်းမဵဝ်ႈပုင်ႇဝဵင်းဝၢႆ။ ၸိုဝ်ႈမႄႈၸဝ်ႈၼၢင်းၶမ်းဢီႇလႅင်ႊဢွၼ်ႇ။ မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉၶဝ်မႄႈလုၵ်ႈ လႆႈၶၢၼ်ၸႂ်တုၵ်ႉယၢၵ်ႈတေႉတေႉ၊ ယဝ်ႉၵေႃႈဢမ်ႇယႆႈယူႇၸွမ်းၵၼ်လီလီ ၵွပ်ႈၶဵၼ်မိူင်းၶုၼ်တၢႆႈပေႃႇဝဵင်းၼၼ်ႈ"ၼၢင်းၾႃႉၸိင်ႇပူးၵမ်ႇ"ၶဝ် မီးႁိမ်းၸမ်ဝႆႉၵွၺ်းလႄႈ ယီႊၶၢင်ၶမ်းၶဝ်မႄႈလုၵ်ႈ ဢမ်ႇလႆႈယူႇတီႈလဵဝ်၊ လုၵ်ႉဝဵင်းသႃႇပၢႆႊၸူး မၢၼ်ႈပႅပ်ႉ၊ သိုပ်ႇ ပၢႆႊၸူးတူင်ႉၶၢၼ်ႊ၊ သမ်ႉၵဵင်းယၢင်းၵွင်းၶၢင်။ ဢဝ်တၢင်းၸွၺ်ႈထႅမ်ၸဝ်ႈပီႈၼၢင်း "ၼၢင်းၶမ်းဢီႇၶမ်းလႅင်ႊ" သေ ၸင်ႇဢဝ်ယီႊၶၢင်ၶမ်းၶၵ်ႉသူင်ႇၶိုၼ်းၵႂႃႇဝဵင်းဝၢႆမိူင်းမႅၼ်း၊ ၸင်ႇသိုပ်ႇၵႂႃႇၽႅဝ်မိူင်းၼွင်သီ တီႈၸဝ်ႈပီႈၼၢင်း "ၼၢင်းလူင်ယေႈၶမ်းလူင်" သေ ၸဝ်ႈပီႈၼၢင်း၊ ၼၢင်းၶမ်းဢီႇလႅင်ႊပႂ်ႉမိူင်းၼွၼ်းၽႄးယဝ်ႉၵေႃႈ ၶုၼ်ယီႊၶၢင်ၶမ်းလူင်းမႃးၸူးၵေႃႉပဵၼ်မႄႈသေ ၶိုင်ႁႃပွင်မိူင်း။

ၶုၼ်ယီႊၶၢင်ၶမ်းႁပ်ႉၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉသေ လုၵ်ႉတၢင်းႁွင်ႇၶၢမ်ႈၼမ်ႉမၢဝ်းမႃး တင်ႈဝဵင်းၸေႊႁႆး ဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းဝဵင်းၼမ်ႉၶမ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼၼ်ႉ ၸုၵ်းမၼ်ႈပွင်မိူင်းမၢဝ်း မိူဝ်ႈပီႊလၵ်းၼီႈၵတ်းႁဝ်ႉ(ပီႊၵမ်ႇၾႃႇ 1311) မၼ်းၸဝ်ႈႁွင်ႉဢဝ်ပၢင်တုမ်ႊလူင်ၶိူဝ်းမိူင်း တႅလႅင်းၼေလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ၊ လွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ၊ လွင်ႈၼမ်ႉၼိူင်ႈၸႂ်လဵဝ်။

ဝၢႆးမႃးထႅင်ႈသၢမ်ပီႊ ၸင်ႇၶၢႆႉဝဵင်းတမ်းမၼ်ႈတီႈၸေႊလၢၼ်ႉၵေႃႇတင်ႈႁေႃ သႅင်မိူင်းၸဝ်ႈၶိုၼ်ႈႁေႃမိူဝ်ႈ(1314) ယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈႁုပ်ႈတွမ်ႊဢဝ်မိူဝ်ႈသႅၼ်ၸေႊ၊ မိူင်းယဵၼ်ဝဵင်းၼၼ်ႈ၊ မိူင်းမိတ်ႈၵဵင်းလၢဝ်းၸုၼ်းၵူဝ်း၊ မိူင်းဝၼ်းသႅင်မူႇဢၢၼ်ႇပူးၶႂၢင်ႉ၊ မိူင်းသႄမိူင်းတိင်ၵိုင်မႃႉ၊ မိူင်းၽႃသိူဝ်ႇတွင်း၊ ၵဵင်းသႅၼ်ၵဵင်းႁၢႆးၵဵင်းမႂ်ႇလမ်းပုၼ်း၊ လမ်းပၢင်း၊ တႃႈမၢဝ်း၊ တႃႈၵုင်ႈ၊ ပႃႇၵိူဝ်၊ ဢႃႇဝႃႉ၊ ဝူၺ်ႇသႃႇလီႇ၊ ဢႃႇသၢမ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈတႂ်ႈၸွင်ႈပဝ်းႁေႃသႅင်မိူင်းၸေႊလၢၼ်ႉမႃးဢိူဝ်ႈ။ မၼ်းၸဝ်ႈ ဢွၼ်ႁဵတ်း သၢင်ႈ ပၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလႅၵ်ႈလၢႆႊယဵၼ်ႇငႄႈတႆးသေပူၵ်းပွင်မိူင်းမႂ်ႇယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈၸေႊလၢၼ်ႉသေ မၼ်းၸဝ်ႈ တႄႇထႄင်ႈဝဵင်းမႂ်ႇဝဵင်းလိုင်ႇၵႂႆၽၢႆႇတူၵ်းသႅၼ်ဝီ၊ ၵွင်းႁေႃၶမ်းပၢင်ႇပုင်ႇႁေႃလူင်ၽၢႆႇၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇမိူင်းၸေႊလၢၼ်ႉ ပုၼ်ႈတႃႇ လုၵ်ႈၸၢႆး မၼ်းၸဝ်ႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်ပဵမ်ႇၾႃႉတင်းဝဵင်းမႂ်ႇတႃႈပူၵ်ႇ ႁိမ်းသီႇပေႃႉၸိူဝ်းၼႆႉဝႆႉသေယဝ်ႉ။

မၼ်းၸဝ်ႈ ၸႅၵ်ႇ ထၢၼ်ႈၵူၼ်း မိူင်း သီႇထၢၼ်ႈသေပွင်မိူင်းမႃး

 - သႅၼ်းၵူၼ်းမၢႆၼိူင်ႈ ဢၼ်ပဵၼ် ထၢၼ်ႈၵူၼ်း ၸိူဝ်း

1. လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတေႃႇထိုင်ၸူဝ်ႊၶူပ်ႇ(20) ၼၼ်ႉမၵ်းမၢႁႂ်ႈပဵၼ်ၸုမ်းၵူၼ်းဢၼ်ၵၼ်သွၼ်လိၵ်ႈႁဵၼ်းလၢႆးသေ ႁႃပိုၼ်ႉႁူႉတၢင်းမေႃၼမ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈပၼ်ႁႅင်းၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉပၢႆးမေႃပႆႇၺႃႇလႄႈ မိူဝ်ႈၼႂ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်မိူင်းမၢဝ်းလူင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈမီးၽူႈၵတ်ႉ ၶႅၼ်ႇလိၵ်ႈလၢႆးမႃးတင်းၼမ်တေႉယူႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈလူင်သိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ ၸင်ႇတမ်းၶေႃႈလၵ်းယင်ႇမၼ်ႈဝႆႉဝႃႈ "လုၵ်ႈဢွၼ်ႇပဵၼ်ႁႅင်းမိူင်းမိူဝ်ႈၼႃႈ တၵ်းဢဝ်မိူင်းၶိုၼ်ႈသင်ႉ" ႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ်ပိူင်တႅၵ်ႈပိူင်တီး တႃႇၸုပ်ႈသႅၼ်းၵူၼ်းမၢႆၼိူင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

သႅၼ်းၵူၼ်းမၢႆသွင် ဢၼ်ၸိူဝ်းမီးတူဝ်ႊၶူပ်ႇ(20 ထိုင် 40)ၼၼ်ႉ သမ်ႉမၵ်းမၢႆႁႂ်ႈပဵၼ် ၸုမ်း ၸိူဝ်း ထၢၼ်ႈၵူၼ်း ဢၼ်မေႃဢွၵ်ႇတႃႈပႆ တၢင်း၊ မေႃၵႃႉၶၢႆ ၵႂႃႇမႃး မိူင်းတႂ်ႈမိူင်းၼိူဝ်သေ ႁဵတ်း သၢင်ႈၵၢၼ်ငၢၼ်း ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးတႃႇၼႃႈႁေႃ တေႃႁိူၼ်းလႄႈပုၼ်ႈမိူင်းယဝ်ႉ။

<script type="text/javascript"> atOptions = { 'key' : 'fef291897725ae365d854b38bd3dddbc', 'format' : 'iframe', 'height' : 60, 'width' : 468, 'params' : {} }; </script> <script type="text/javascript" src="//www.highperformanceformat.com/fef291897725ae365d854b38bd3dddbc/invoke.js"></script>

<script type="text/javascript"> atOptions = { 'key' : 'fef291897725ae365d854b38bd3dddbc', 'format' : 'iframe', 'height' : 60, 'width' : 468, 'params' : {} }; </script> <script type="text/javascript" src="//www.highperformanceformat.com/fef291897725ae365d854b38bd3dddbc/invoke.js"></script>

<script type="text/javascript"> atOptions = { 'key' : 'fef291897725ae365d854b38bd3dddbc', 'format' : 'iframe', 'height' : 60, 'width' : 468, 'params' : {} }; </script> <script type="text/javascript" src="//www.highperformanceformat.com/fef291897725ae365d854b38bd3dddbc/invoke.js"></script>

ယွၼ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈ ပၼ်ႁႅင်းၾၢႆႇၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃးလႄႈ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆပၢႆးမၢၵ်ႈမီး လႄႈ ပၢၼ်မိူင်းယၢမ်းၼၼ်ႉ မိူင်းတႆး ၵူၼ်းတႆးၼႆႉ လႆႈႁၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ်ဝႆႉ ၵၼ်ယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈလူင်သိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ ၸင်ႇ တမ်းၶေႃႈလၵ်းလမ်းယင်ႇမၼ်ႈဝႆႉဝႃႈ "ယိင်းႁႂ်ႈႁဵတ်းၼင်ႇၽၢႆ ၸၢႆးႁႂ်ႈႁဵတ်းၼင်ႇၼမ်ႉ" ႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ်ပိူင်တႅၵ်ႈပိူင်တီႈတႃႇ ၸုပ်ႈ သႅၼ်းၵူၼ်းမၢႆသွင် ယူႇယဝ်ႉ။

  သႅၼ်းၵူၼ်းမၢႆသၢမ်ၸမ်း ပဵၼ်ၸိူဝ်းဢၼ်ၸူဝ်ႊၶူပ်ႇလႆႈ (40 ထိုင် 60) ၼၼ်ႉသေ မၵ်းမၢႆပဵၼ်သႅၼ်းၵူၼ်း ၶၢဝ်ႉဢၼ်မီးတူဝ်ထူပ်းတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၶဝ်ႈပႃးၸွၺ်ႈထႅမ်ပၼ် ပၢႆးၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းမိူင်း မိူင်းလူင်မွၵ်ႇၶၢဝ်မၢဝ်းလူင် ၸွၺ်ႈၸဝ်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈပၼ်ႁႅင်းၾၢႆႇဢုပ်ႉပိူင်ႇ ငမ်းယဵၼ် ပဵၼ်ယႂ်ႇလႄႈ မိူင်းရၶႅင်ႇ၊ မိူင်းသႅၼ်မူႇ ဢၢၼ်ပူးၶၢင်ႉ၊ မိူင်းၼိူဝ်ၶူင်း၊ မိူင်းၵိုင်မႃႉ၊ မိူင်းလႃႈ သိူဝ်ႇတွင်း (မိူင်းလၢဝ်း၊ လၢၼ်ႉ ၸၢင်ႉ)၊ မိူင်းလၢၼ်ႉၼႃး (ၵဵင်းမႆႇ မိူင်းထႆး ပွတ်းႁွင်ႇ)၊ မိူင်းပႃႇၵူဝ်း၊ ၸိူဝ်းၼႆႉ တင်းသဵင်ႈ ပေႃးလႆႈမႃးယိုၼ်းၼွပ်ႈသၢၵ်ႈၶွၼ်ႇ မိူင်းပၼ်ထိုင်တီႈမိူင်းမၢဝ်းလူင်ယူႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈလူင်သိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ ၸင်ႇတမ်းၶေႃးလၵ်းလမ်းယင်ႇမၼ်ႈဝႆႉဝႃႈ"မၢၵ်ႇႁိၼ်ႁၵ်းၵပ်းဢမ်ႇလႆႈ" ၼႆႉသေ ႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ်ပိူင်တႅၵ်ႈပိူင်တီႈ တႃႇၸုပ်ႈသႅၼ်းၵူၼ်းမၢႆသၢမ်ယူႇယဝ်ႉ။

သႅၼ်းၵူၼ်းမၢႆသီ ပဵၼ်ၸိူဝ်းဢၼ်ၸူဝ်ႊၶူပ်ႇ(60 ထိုင် 80) ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်သေယဝ်ႉ။မၵ်းမၼ်းႁႂ်ႈပဵၼ် ၸုမ်းၸိူဝ်းသႅၼ်းၵူၼ်းဢၼ်ပၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉတၢင်းႁၼ် တေႃႇထိုင်တီႈမူႇမုၵ်ႉၸုမ်းၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းသေ၊ ပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ် ပၼ်တၢင်းတႅပ်းတတ်း တီႈၵၼ်ႊတွၼ်ိႇၽိင်ႈသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၼႂ်းမိူင်းလႆႈယူႇလီႁိၼ်ႉၼွၼ်း ၽွမ်ႉၽဵင်ႇၵၼ်ယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈလူင်သိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ ၸင်ႇတမ်းၶေႃလၵ်းလမ်းယင်ႇမၼ်ႈဝႆႉဝႃႈ "ယူႇလူၺ်ႈသိၼ်ၵိၼ်လူၺ်ႈထမ်း"ၼႆသေ ႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ်ပိူင်တႅၵ်ႈပိူင်တီႈ တႃႇၸုပ်ႈသႅၼ်းၵူၼ်းမၢႆသီယူႇယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉမိူဝ်ႈပၢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ယင်းတၢၼ်ႈၶၢၼ်လၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်သႅၼ်းပၢၼ်(2)ဢၼ်ထုၵ်ႇလီ လဵပ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆၵမ်ႊ ပိုၼ်ႉႁူႉတၢင်းမေႃၼႆသေ ၸင်ႇတမ်းဝၢင်းၸူဝ်ႊၶူပ်ႇ20ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ၶဝ် တၵ်း လႆႈဢွၵ်ႇ တႃႈပႆတၢင်း ထွင်ႊထဵဝ်ႈမိူင်းတႂ်ႈမိူင်းၼိူဝ်  သေႃႉသွပ်ႇသွၵ်ႈႁႃ တၢင်းႁူႉၸူဝ်ႊပၢၼ်ၵူၼ်းႈၼႆယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈမၵ်းမၼ်ႈဝႆႉဝႃႈ ၸူဝ်ႊၶူပ်ႇ20လူင်းတႂ်ႈ ပဵၼ်ၶၢဝ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇသေ 20ထိုင်40ၸမ်း မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉဝႃႈသႅၼ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၸင်ႇမီးၶေႃႈၵႂၢမ်းမႃးဝႃႈ ၸူဝ်ႊၶူပ်ႇ40ၼႆႉ ပဵၼ်ၽွင်းၶၢဝ်ႉတေႇယၢင်ႈၸူးၵၼ်ႊၵူၼ်း ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ တႄႇယၢင်ႈၸူးၵၼ်ႊၵူၼ်း ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ တႄႇတင်ႈၸၢတ်ႈပၢၼ်ၵူၼ်း ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

 ယွၼ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈဢွၼ်ႁူဝ်လူင်းလၢင်းသေ ၸွၺ်ႈသၢင်ႈပွင်မိူင်းမႃးတေႉတေႉဝႃႈဝႃႈလႄႈ မိူင်းတႆးပၢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ပေႃးလႆႈမီးၵိုၵ်းမႃးတင်း ၸိုဝ်ႈၵပ်းထုၵ်ႇဝႃႈ "ႁူဝ်မိူင်းသိူၵ်ႈၽႅဝ်မိူင်းၾၢင်ၼႃႈၶၢဝ်(တီႉပႅတ်ႉ)၊ ႁၢင်မိူင်းသိူၵ်ႈၽိဝ်မိူင်း လၢဝ်းၼႃႈၵမ်ႇ(ၵမ်ႇပူဝ်းတီးယႃး)"  ၼႆမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈ မၼ်းၸဝ်ႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈပၼ်ၽွၼ်းလီပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းမႃး တင်းၼမ်လၢႆလႄႈ ၸင်ႇလႆႈၸိုဝ်ႈၶူးဢၼ်ဝႃႈ "ၸဝ်ႈလူင်ၶုၼ်ယွတ်ႈတႆး" ၼႆမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ၸိုဝ်ႈသဵၼ်ၵိုၵ်း ပိုၼ်းၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ ဝႆလႄႈ ၸဝ်ႈလူင်သိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉငမ်းမိူင်းၼႆႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈ တူၼ်ႈ ဢၼ်တူဝ်လူႉၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈဢမ်ႇႁၢႆတူဝ်တၢႆၵေႃႈလၢႆးဢမ်ႇၼဝ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ တေႉတေႉယူႇ။

 ၼွၵ်ႈသေ ၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ်ၵၢၼ်ပွင်ဝၢၼ်ႈသၢင်ႈမိူင်း ပေႃးတေပဵၼ်လီသေ ၸဵဝ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်တိူဝ်း တွၼ်း လိူဝ်သေ မိူဝ်ႈၵဝ်ႇၵႂႃႇလႆႈၼၼ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈၸီႉ သင်ႇဝႆႉၵၢၼ်တႃႇသၢင်ႈလူင် ၸွတ်ႇတူဝ်မိူင်းသီႇၸိူဝ်ႉ ယူႇထႅင်ႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။

1. ထုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးၵူႊၵေႃႉ တၵ်းတေဢမ်ႇ လႆႈယူႇလွၵ်ႇယူႇလၢႆႊသေ တေလႆႈလဵၼ်ႈၵေႃႉၵၼ်ႁဵတ်းမူႇႁဵတ်းၸုမ်းဝႆႉ။ ပိူင်လူင်မၼ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆးၼႂ်းႁေႃၵူႊၵေႃႉၼႆႉ တေလႆႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈလၢႆးဝႆႉ ႁႂ်ႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလီငၢမ်းသေဢမ်ႇၵႃး၊ ယၢမ်းလိုဝ်ႈတၼ်းမႃး တေလႆႈၽိုၵ်းၽွၼ်ႉသွၼ်မေႃလၢႆးသႅၼ်ႉ လၢႆးၸိူင်းဝႆႉ ႁႂ်ႈလႅၼ်ႇလူင်ႉဝႆႉလီလီၵူႊၵေႃႉ။လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸၢႆးယိင်း ၼုမ်ႇၼႂ်းႁေႃတၵ်းတေလႆႈပဵၼ်လၵ်းၸဵင်တေႃႇပိူၼ်ႈဝႆႉလႄႈ ဢဝ်လွင်ႈၼုင်ႈမႆႊ၊ ၵႂႃႇမႃး၊ ဢုပ်ႇ လၢတ်ႈ တူင်ႉသၢင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ တေလႆႈႁႂ်ႈပဵၼ်တူဝ်ယၢင်ႇယဵၼ်ႇငႄႈ တႃႇတႅၵ်ႈၼၢမ်းလူယိူင်ႈၼႆယဝ်ႉ။

2. ၸဝ်ႈလူင်ၶုၼ်ယွၼ်ႈတႆးလုၵ်ႉတီႈမိူင်းလူင်မိူင်းမွၵ်ႇၶၢဝ်မၢဝ်းလူင်ၸေႊလၢၼ်ႉသေ ၸီႉသင်ႇလွင်ႈဝႃႈၵႄႇ၊ ၵၢင်၊ သိုင်ႇ၊ ၵိၼ်မိူင်းဢိၵ်ႇၸဝ်ႈၾႃႉတင်းလၢႆၼႆႉ ပေႃးဝၢႆးၼႃႈမႃး တေလႆႈပၼ်ႁႅင်းလူလွမ်ပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၵူႊၵေႃႉၵေႃႉ၊ ႁႂ်ႈလႆႈၸွၺ်ႈၵၼ်မေႃၽိုၵ်းသၢင်ႈၵၢၼ်သွၼ်ဢဝ်လႄႈ ၽိုၵ်းလႅၼ်ႇတူဝ်လႅၼ်ႇၶိင်း ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉလၢႆးၶွၼ်ႉလၢႆးလၢပ်ႇ၊ လၢႆးလႅဝ်း၊ လၢႆးသႄ၊ ၶွၼ်ႉႁူဝ်ၵပ်း၊ လၢႆးၸိူၵ်ႈ၊ လၢႆးႁွၵ်ႇ၊ လၢႆးႁွၺ်ႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဝႆႉၵူႊဢိူင်ႇၵူႊဝၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ လိူၼ်ၸဵင် ပီႊမႂ်ႇတႆးမႃးႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ်မႃးၵႃႈၼေ တၢင်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ လူင်ႉလႅၼ်ႇၽႂ်မၼ်းသေ ပေႃးလႆႈၶၢမ်ႇတၢင်းလိူၵ်ႈဢဝ်ပဵၼ်မႃး ၼႂ်းၸုမ်းႁူဝ်ၵၢၵ်ႇၼႆႉ။ လိူၼ်ၵမ်ႊမႃး လႆႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈၶႄႉၶဵင်ႇ တီႈၼႂ်းႁေႃၼႂ်းၸေႊသေ၊ လႆႈ ႁပ်ႉသူးၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉတႃႊ ၶုၼ်လႂ်ယဝ့်။

3. မၼ်းၸဝ်ႈယုၵ်ႉယွင်း ပၼ်ႁႅင်းသေဢမ်ႇၵႃးပၢႆးဢွၼ်ႁူဝ်ၸဝ်ႈႁူႉမေႃလိၵ်ႈလၢႆးၶဝ်၊ ၸဝ်ႈၶူးမေႃၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ၵဵပ်းမၢႆတႅမ်ႈတၢင်ႇဝႆႉ လွင်ႈသိူၵ်ႈပိုၼ်းတႆး၊ လွင်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းတႆး၊ ၵေႃတင်ႈ ၸုမ်းဢုပ်ႇလၢတ်ႈတၢၼ်ႈၶႆႊ လွင်ႈပိုၼ်ႉ ႁူႉတၢင်းပၢႆးမေႃႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းတင်းလၢႆ၊ ႁႂ်ႈလႆႈဢွၼ်ၵၼ် သွၼ်ႁဵၼ်းၾၢႆႇၵၼ်ႊၵူၼ်းၶဝ် ဢွၵ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈၸွၺ်ႈထႅမ် ပၼ်ႁႅင်းတူၺ်းထိုင်ၵၼ်လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ၊ ပၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉပႃး တႃႇႁႂ်ႈမေႃဢွမ်ႇလွမ်ႈၽွမ်ႉပဵၼ်ၼမ်ႉၼိူင်ႈၸႂ်လဵဝ် ၸွမ်းၵႂၢမ်းၸီႉသင်ႇဝႃႈ "သူင်ၸႂ်ႁပ်ႉႁၵ်ႉၼမ်ႉၼိူင်ၸႂ်လဵဝ်၊ တူင်ႈၶဵဝ်ၸိုင်ႈတႆး တၵ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ" ၼႆ ၼၼ်ႉလႂ်။

 ယိင်းႁႂ်ႈႁဵတ်းၼင်ႇၾၢႆ၊ ၸၢႆးႁႂ်ႈႁဵတ်းၼင်ႇၼမ်ႉ ၼႆၼၼ်ႉလႂ်။ ၵေႃႉယိင်းႁၢပ်ႇပႃႈပၢႆ၊ ၵေႃႈၸၢႆးႁၢပ်ႇပႃႈငဝ်ႈ၊ ၽူဝ်ၽၢၼ်ၵေႃႈမေးယၢပ်ႇ ၸွၺ်ႈၵၼ်ႁၢပ်ႇ ၸဵဝ်းမီး ၽူႈယိင်းႁၢင်ႊလီပိူဝ်ႈမေႃလိၵ်ႈလၢႆး၊ ၽူႈၸၢႆးႁၢင်ႊလီပိူဝ်ႈႁတ်းႁၢၼ်၊ မီးလမ်းတူၼ်ႈ၊ ပဵၼ်လမ်း ပဵၼ် တူၼ်ႈ လႆႈမီးၵိင်ႇမီးၶႃႊ၊ မီးၵိင်ႇမီးၶႃႊသူႈမီးမႂ်ႊ၊ မီးမႂ်ႊသူႈမီးမွၵ်ႇ မီးမွၵ်ႇယဝ်ႉမီးမၢၵ်ႇ ၸင်ႇႁွင်ႉထိူၵ်ႈဝႃႈပဵၼ်တူၼ်ႈလမ်းၼႆသေ ဢွၼ်ၽူႈမီးတၢင်းႁူႉၶဝ်ႁဵတ်း ႁႂ်ႈလႆႈႁဵတ်းပၼ်ၽွၼ်းလီတႃႇမိူင်းလူင် တုမ်ႊၵႅၼ်ႇတႆးမႃးယူႇ

4. ၽၢႆႇၼိူင်ႈၵေႃႈ ပၼ်ႁႅင်းပေႃႈမႄႈၵူၼ်မိူင်းႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ်ႁၵ်ႉသႃတေႃႇ ၾိင်ႈၾႃႉထိူၼ်ႇၶိူဝ်းၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃမိူင်း တႆးသေၸွၺ်ႈထႅမ်သႂ်ႇႁႅင်းႁႂ်ႈၸဝ်ႈႁႆႊၸဝ်ႈၼႃးၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ်ၶတ်းၸႂ် ၾၢႆႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈႁႂ်းၶိုတ်ႈၶၢဝ်း၊ ၸွမ်းပၵ်းပိူင်ပၵ်းပီႊ၊ ပၵ်းယဵမ်ႈဝၼ်းတႆး ဢၼ်တႅင်ႇသၢင်ႈဝႆႉမႂ်ႇမႂ်ႇ၊ ႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ်၊ ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ႁႂ်ႈလႆႈတဵမ်ယွင်၊ တဵမ်ယေး၊ ဝူဝ်းၵႂၢၺ်းႁႂ်ႈလႆႈမီးၼမ်တဵမ်ၶွၵ်ႈ၊ တၢင်းၵိၼ်ၶူဝ်းယႅမ်ႉႁႂ်ႈလႆႈၵုမ်ႇတဵမ် လိူဝ်တွၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၽိူမ်ႉပၼ်ႁႅင်းပၢႆးယူႇလီ၊ ပၢႆး ၵိၼ်၊ ၼုင်ႈ၊ ယူႇ၊ လွင်ႈသၢင်ႈသဝ်းၼႂ်းမိူင်း ႁႂ်ႈလႆႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇထၢၼ်ႈသုင်မႃးဝႆႉယူႇလႂ်ယဝ်ႉ။

(မၼ်းၸဝ်ႈ တမ်း ၵႂၢမ်း  ပေႇတၢင်ႇၵႃႇလႃး ၼပ်ႉသွၼ်ႇပၼ်ၸဝ်ႈႁႆႊၸဝ်ႈၼႃးၶဝ်ဝႃႈ မွၵ်ႇ သၵ်ႉ ၶၢဝ်၊ လၢဝ်ဝီးတဵင်ႈ၊ ၵႃႈဢမ်ႇသဵင်ႈႁႂ်ႈပေႃး) (မၼ်းၸဝ်ႈ တမ်း ၵႂၢမ်း ပၵ်းပိူင် ဢၼ်ဝႃႈ ပၵ်းပိူင်သီႇတိၼ်ၽိူၼ် တမ်း မၼ်ႈၼႆယဝ်ႉ။)

ယွၼ်ႉၵွပ်ႈမိူင်းမၢဝ်းလူင် လႆႈၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇ မီးမႃး ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလႅၼ်ႇၽၢႆ၊ ၾၢႆႇၵူႊပၢံးပၢံး မိူၼ်ၼင်ႇ "ၸဝ်ႈလူင်ၶုၼ်ယွတ်ႈတႆး" ဢၼ်ႁွင်ႉ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ " ၸဝ်ႈလူင်သိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉငမ်းမိူင်း" ယွၼ်ႉၼၼ်ႉ ၼႂ်းၽိုၼ်ပိုၼ်းလုၵ်ႈၾႃႉ ၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ်ယင်းတႅမ်ႈၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈဝႃႈ "ၸဝ်ႈလူင်ၶုၼ်ယွတ်ႈတႆးသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉငမ်းမိူဝ်း" ၼႆယူႇ။ ( ပီႊၵိူတ်ႇ1290၊ ပီႊၶိုၼ်ႈႁေႃ (ႁေႃၸေႊႁႆး) 1311၊ ပီႊတင်ႈငဝ်ႈႁေႃ သႅင်မိူင်းၸေႊလၢၼ်ႉ 1313 ပီႊသဵင်ႈၵၢမ်ႇ 1369) ဢိၵ်ႇတင်းၸဝ်ႈသၢမ်လူင်ၾႃႉၶူႈမိူင်းၶဝ်လႄႈ မိူင်းမၢဝ်းၸင်ႇလႆႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇၼႂ်းပိုၼ်းသေ ၵိုၵ်းမၢႆဝႆ့ၼႂ်းလိူတ်ႈမၢၵ်ႇႁူဝ်ၸႂ်တႆးဝႆႉ တေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်။

(4) ၶေႃႈၵႂၢမ်းသွင်ၶႃႈ ပီႈၼွင်ႉ မိူဝ်ႈတေၽၢတ်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈတမ်းဝႆႉၵႂၢမ်းမၼ်ႈတီႈၵၼ်ဝႃႈ "မၢၵ်ႇႁိၼ်ဢၼ်ႁူၸိူမ်ၼႂ်းၼမ်ႉၼၼ်ႉ သင်မေႃယဵၼ်းမဝ်ႊသေၽူးမႃး၊ ၵႃႊယၢင်းၶူၼ်ၶၢဝ်သင် မေႃယဵၼ်းလႅၵ်ႈပဵၼ်ၶူၼ်သီလမ်မႃးၶၼ်" ႁႃးသွင်ပီႈၼွင်ႉသွင်တိူင်းမိူင်း ၸင်ႇတီတၢၼ်ႈၶိူဝ်းၸၢၼ်ႉမိူဝ်ႇ ပႅင်းၸင်း ၵႃႊၽိုင်းတိုၼ်းယင်း ပႆႇလႅၵ်ႈလၢႆႊၸိုင်ယၢၼ် ၵၼ်လၢႆပၢၵ်ႇႁဵင်ပီႊပူၼ်ႉၵႃႇ လၢႆၶၢဝ်းၵေႃႈႁူႉၵႃႊတၵ်း ပဵၼ်ပီႈၼွင်ႉၵၼ်ယူႇ။

"ပိူင်းတင်ႈလၢႆးပွင်မိူင်းပၢၼ်ၸဝ်ႈႁေႃသႅင်လူင်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ"

1. မိုၼ်ႇၸဝ်ႈတူၺ်- ၸဝ်ႈႁႆႊ/ၼႃး၊ၵူၼ်းမၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း

2. ႁဵင်ၸဝ်ႈၵုပ်း- ၸဝ်ႈဢိူင်ႇ/ၼႃႈတီႈ၊ၵႄႇ၊ၵၢင်ႉ၊ႁဵင်သိုင်ႇ၊ၽွင်း။

3. ပၢၵ်ႇၸဝ်ႈၸွင်ႈ- (ၵိၼ်ဝဵင်း/မိူင်း- ၸဝ်ႈၾႃႉဢွၼ်ႇ)

4. ယေးႈႁေႃၶမ်း - ၸဝ်ႈလူင်(ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်)

5. သိပ်ႇႁေႃၶမ်း- ယေႈႁေႃသႅင် (ၸဝ်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ်)

မိုၼ်ႇၸဝ်ႈတူၺ်ႈ ယေႈၸဝ်ႈၵုပ်း၊

ႁဵင်ၸဝ်ႈၵုပ်း ယေႈၸဝ်ႈၸွင်ႈ၊

ပၢၵ်ႇၸဝ်ႈၸွင်ႈ ယေႈႁေႃၶမ်း၊

သိပ်းႁေႃၶမ်း ယေႈႁေႃသႅင်။

"ပိူင်တင်ႈတပ်းသိုပ်းႁၢၼ် တပ်ႉၶိူဝ်းၸဝ်ႈသိူဝ်"

1.သိုၵ်းႁၢၼ်ႁႃႈႁၢၼ်-ယေႈဢူဝ်ႉ(5)ၵေႃႉ

2.သိုၵ်းႁၢၼ်ႁႃႈဢူဝ်ႉ-ယေႈမူဝ်ႇ(25)ၵေႃႉ

3.သိုၵ်းႁၢၼ်ႁႃႈမူဝ်ႇ-ယေႈႁူမ်ႇ(125)ၵေႃႉ

4.သိုၵ်းႁၢၼ်ႁႃႈႁူမ်ႇ-ယေမူင်(သၢႆၼမ်ႉ)(725)ၵေႃႉႁဵင်(သၢႆၵွင်း)(1000)ၵေႃႉ

5.သိုၵ်းႁၢၼ်ႁႃႈမူင်-ယေႈႁုင်ႉ(3625)ၵေႃႉ

6.သိုၵ်းႁၢၼ်ႁႃႈလၢႆလၢႆႁုင်ႉ-ယေႉတၢဝ်ႉ

7.သိုၵ်းႁၢၼ်လၢႆလၢႆတၢဝ်ႉ-ၸဝ်ႈသိူဝ်

*တီႈတွင်း-ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉမီးသိုၵ်း(9)သႅၼ်မႄႈမၼ်းၸဝ်ႈသမ်ႉမီးသိုၵ်း(3)သႅၼ်ၼွင်ႉၸၢႆးၸဝ်ႈသမ်ႉမီးသိုၵ်း(6)သႅၼ်